Eskimoska, kabina, odwój, rzutka, zwałki – dla wytrawnych kajakarzy słowa te nie stanowią tajemnicy, ale początkujących warto z nimi zapoznać. Temu celowi ma służyć poniższy słownik pojęć kajakowych 🙂
Asekuracja – zabezpieczenie bezpieczeństwa uczestników spływu kajakowego, na przykład poprzez czekanie w kajaku lub na brzegu w miejscu, które może sprawiać problemy. Do działań asekuracyjnych należy też odpowiedni szyk płynięcia. Podstawowy sprzęt asekuracyjny to kamizelka i rzutka.
Bród – wypłycenie, po którym można przejść na drugi brzeg rzeki.
Burłaczenie – ciągnięcie kajaka na linie po płytkiej wodzie, będąc na lądzie.
Burta – boczna ściana kajaka, patrząc w stronę dziobu widzimy prawą i lewą burtę.
Bystrze – miejsce w rzece, w którym następuje nagłe przyspieszenie prądu. Bystrza tworzą się w naturalnych i sztucznych zwężeniach koryta, przy nagłym spadku dna, w przerwach między wszelkiego rodzaju przeszkodami, na mieliznach, szypotach i zakrętach rzek. Woda na bystrzu tworzy fale, pieni się, cwałuje. Na początku bystrza powierzchnia wody z reguły przybiera kształt tzw. warkocza, czyli litery V zwróconej rozwartą częścią w górę rzeki. Na bocznej granicy bystrza tworzy się rwąca smuga, tzw. chyżka. Ponieważ na bystrzu woda jest najgłębsza, trzymanie się jego środka podczas spływania jest najbezpieczniejsze, pod warunkiem, że fale nie są zbyt duże a kierunkiem docelowym nie jest przeszkoda. Wówczas należy zejść z bystrza na chyżkę albo i dalej, choć to ostatnie wiąże się zazwyczaj z wpłynięciem do cofki.
Chyżka – linia pomiędzy spokojną wodą lub cofką a bystrzem.
Cofka – prąd rzeki odwrotny do nurtu, powstały w wyniku odbicia mas wody od dna lub zapory. Tworzy się zwykle za dużymi przeszkodami, za bystrzem, w zakolu rzeki. Cofki często są wygodnymi miejscami do wsiadania i wysiadania z kajaka. W cofce można zatrzymać kajak i odpocząć.
Cumka – kawałek linki przymocowanej zwykle do dziobu lub rufy kajaka, służący do przywiązywania go w czasie postoju. Przydaje się, gdy musimy burłaczyć, czyli ciągnąć kajak brodząc po zbyt płytkiej wodzie.
Czerwona latarnia – ostatnia osada w szyku, poza którą nie wolno zostawać.
Człowiek-żaba – metoda ratowania ludzi i sprzętu, podczas której kajakarz-ratownik operujący w nurcie uwiązany jest na linie trzymanej przez innych na brzegu.
Czytanie wody – umiejętność rozpoznawania przeszkód i wybierania odpowiedniej drogi płynięcia na podstawie oznak na lustrze wody.
Dziób – przednia część kajaka.
Eskimoska – samodzielne odwrócenie kajaka po wywrotce, bez wysiadania z niego, zwykle przy pomocy wiosła i odpowiedniego ruchu bioder. Istnieje wiele odmian Eskimosek, np. dźwigniowa, na przedłużonym wiośle, na rękach, śrubowa, z kapeluszem.
Fartuch – wodoodporny materiał chroniący kokpit przed zalaniem, rzadko wykorzystywany w kajakarstwie rekreacyjnym.
Jaz – budowla w postaci poprzecznego progu w korycie rzeki, z ruchomymi zastawkami, służąca do spiętrzania wody powyżej jednego metra; mała zapora mająca za zadanie utrzymanie stałego poziomu rzeki dla celów żeglugowych.
Kabina – w żargonie kajakarskim nieplanowane opuszczenie kajaka, wywrotka. O tym, jak sobie radzić w takich sytuacjach przeczytaj w naszym artykule „Wywrotka na spływie kajakowym – jak sobie poradzić?”
Kabiniarz – kajakarz, który zrobił wywrotkę (kabinę). Żartobliwe określenie kajakarza o wątpliwym poziomie umiejętności technicznych.
Kajak – mała jednostka pływająca, przykryta pokładem, mieszcząca najczęściej 1-2 osoby (rzadziej 3-4), w której siedzi się przodem do kierunku płynięcia. Wiosłuje się wiosłem o dwóch piórach, nie opartym o urządzenie zamocowane do łodzi. Części kajaka to burta prawa i lewa, kokpit, dziób i rufa. Kajaki najczęściej produkuje się z laminatu poliestrowo-szklanego lub polietylenu.
Kapok – inaczej kamizelka ratunkowa, zakładana na statkach, łódkach lub kajakach poruszających się po akwenach wodnych. Dzięki zwiększeniu naszej wyporności ma na celu utrzymanie człowieka na wodzie w przypadku wpadnięcia do niej. Kapok jest obowiązkowy podczas pływania na kajakach.
Kokpit – otwór w pokładzie kajaka, miejsce gdzie siedzi kajakarz.
Komory wypornościowe – plastikowe balony wypełnione powietrzem powodujące niezatapialność kajaka.
Kontra – manewr pozwalający na skręcanie i hamowanie kajaka, polega na zagarnięciu wody bez odwracania pióra w kierunku dziobu kajaka.
Kontra płaska – szerokie pociągnięcie wiosłem od tyłu do przodu, z piórem płasko ułożonym na wodzie. Podstawowy manewr umożliwiający sterowanie kajakiem
Kontra hakowa (czeska) – ruch wiosła służący do zmiany kierunku kajaka wykonywany na wzór manewru skrętu stosowanego przez kanadyjkarzy. Bardziej zaawansowana forma sterowania kajakiem.
Laminat – kompozyt, z którego produkowane są kajaki, najczęściej to mata szklana przesycona żywicą poliestrową.
Łacha – ławica rzeczna będąca wałem piasku na rzece o niskim poziomie wody.
Ławica – tworzy się w miejscach zgromadzenia rumowiska w środkowej części koryta
Łuk – zmiana kierunku rzeki do 45 stopni.
Meander – fragment koryta rzeki o krętym przebiegu, tworzącym zakręty, pętle i nawroty. Forma bardzo częsta na terenach nizinnych.
Naciąganie – manewr przesuwania kajaka w bok, poprzez zagarnianie wody w stronę burty.
Nurt – warstwa w płynącej wodzie, która jest najszybsza. Jej większa prędkość w porównaniu do pozostałej masy wody wynika z poruszania się jej w najgłębszej części koryta rzeki, a więc tam, gdzie opory podłoża są najmniejsze. Na prostych odcinkach nurt układa się zwykle w środku koryta, ale nierzadko płynie zakolami w obrębie koryta, na zakrętach przesuwa się pod zewnętrzny brzeg zakola, tworzy więc większe zakola niż oś rzeki. Płynąc linią nurtu płyniemy najszybciej i najbezpieczniej, ponieważ jest to struga wody najgłębsza i najszybsza.
Odprawa – zebranie wszystkich uczestników i kadry przed rozpoczęciem każdego etapu spływu kajakowego. Odprawa powinna obejmować szkolenie, dobór osad, ustalenie szyku płynięcia, podanie informacji o planowanym etapie itd.
Odwój – masa wody wirująca w postaci poziomego walca. W odwoju tworzą się dwa prądy: prąd wsteczny, który wciąga do niego wszystko, co się znajdzie w jego zasięgu i prąd wypływający, który przy dnie wypływa w dół rzeki. Silne odwoje o głębokiej cyrkulacji, powstające za sztucznymi progami, mogą być śmiertelnie niebezpieczne i nie powinny być spływane.
Odwrotny przechył – to najczęściej ostatni moment przed wywrotką.
Osada – kajakarze siedzący w jednym kajaku.
Pióro – fragment wiosła, służący do zagarniania wody.
Piórkowanie – przesuwanie kajaka w bok prostopadle do jego osi długiej poprzez cykliczne ruchy wiosłem w przód i w tył z piórem ustawionym w sposób zagarniający wodę w stronę kajaka.
Plos – głęboka, spokojnie płynąca woda w zakolach rzeki.
Podpiętrzenie – prowizoryczny jaz zamykany sezonowo i charakteryzujący się prostą konstrukcją.
Podpórka – zwana też szeroką podpórką to manewr pozwalający na podparcie się wiosłem o wodę i uniknięcie wywrotki.
Polietylen – tworzywo sztuczne o dużej wytrzymałości służące do produkcji kajaków. Kajaki polietylenowe, zwane potocznie polietylenami, są dużo bardziej odporne na uszkodzenia mechaniczne – pęknięcia, przetarcia czy uderzenia, od kajaków z laminatu.
Pomost – przystań, platforma lub rampa, drewniana, betonowa lub kamienna, zbudowana wzdłuż lub w głąb zbiornika wodnego, rzeki.
Promowanie – przepływanie kajakiem z jednej strony rzeki na drugą, poprzez wiosłowanie równoważące siłę nurtu. Manewr ten wykorzystuje się przy omijaniu przeszkód.
Prądowiny – niesione przez prąd i osadzane na płyciznach gałęzie i pnie drzew.
Próg – przeszkoda spiętrzająca wodę. Możliwość przepłynięcia kajakiem przez próg uzależniona jest od jego wysokości, ilości wody nad nim przepływającej (tzw. przewał) oraz długości i siły odwoju za progiem. Niektóre progi wymagają przenoski.
Próg sztuczny – budowla wodna służąca do zmniejszenia energii płynącej wody. Miejsce szczególnie niebezpieczne przy dużej wodzie. Za każdym sztucznym progiem tworzy się odwój, który może być niebezpieczny dla osób próbujących przepłynąć takie miejsce. Szczególnie niebezpieczne mogą być progi znajdujące się na rzekach nizinnych, gdyż przypadkowe spłynięcie może być zgubne w skutkach dla nieprzygotowanych sprzętowo i technicznie kajakarzy. Dlatego zaleca się nie pływać sztucznych progów bez względu na wysokość lub ilość wody.
Przemiał – płycizna przegradzająca koryto, pomiędzy brzegiem wklęsłym i wypukłym, gdzie główny nurt przechodzi na drugą stronę.
Przenoska – przenoszenie kajaków brzegiem rzeki celem ominięcia miejsca, którego nie da się przepłynąć, na przykład zapory. Również miejsce, w którym nie można przepłynąć swobodnie po rzece i trzeba przenieść kajak po brzegu w celu kontynuowania podróży.
Przeszkoda stała – przeszkoda na stałe grodząca przepływ i wymagająca przenoski kajaków.
Przykosa – powstająca poza nurtem pofalowana wznosząca się powierzchnia, gdzie możliwe jest osadzanie drobnego piasku. Szybko się przemieszcza, a głębokość za nią rośnie.
Reperaturka – zestaw służący do doraźnego łatania kajaka laminatowego (żywica, utwardzacz, mata szklana, papier ścierny). W praktyce często zastępowany „izolepą”, czyli mocną taśmą izolacyjną.
Rozpiętość szyku – odległość między pierwszym płynącym kajakiem a ostatnim. Na przykład dla grupy 20-osobowej powinna wynosić około 20 minut.
Rufa – tylna część kajaka.
Rzutka – element ekwipunku asekuracyjno-ratunkowego. Lina z pływakiem, która rzucona wysuwa się ze specjalnego woreczka.
Spadek rzeki – różnica poziomu lustra wody na początku i na końcu danego odcinka rzeki wyrażona w metrach/na kilometr lub w procentach, zasadniczo im większy spadek tym siła nurtu i trudność rzeki są wyższe.
Spływ kajakowy – zorganizowana wycieczka kajakiem, poprowadzona szlakiem wodnym (rzeką, jeziorem, rzadziej po morzu), w zorganizowanej grupie, nierzadko z atrakcjami znajdującymi się na trasie lub/i z biwakiem.
Sternik – osoba siedząca w dwuosobowym kajaku z tyłu, odpowiedzialna za sterowanie. W miarę możliwości powinna być bardziej doświadczona i cięższa. W praktyce przy osadach mieszanych jest to najczęściej mężczyzna.
Stopień wodny – skokowa różnica poziomów wody w rzece, potoku, strudze lub kanale, spowodowana spiętrzeniem wody, np. wskutek przegrodzenia rzeki zaporą.
System holowniczy – linka lub taśma o długości około dwóch metrów zakończona karabinkiem z jednej strony i przymocowana do pasa bezpiecznikowego kamizelki z drugiej. To proste urządzenie jest bardzo skuteczne w holowaniu sprzętu lub nieprzytomnego kajakarza.
Szlak kajakowy – wytyczona w terenie trasa służąca do odbywania wycieczek kajakowych (spływów), oznakowana stosownymi znakami i wyposażona w urządzenia informacyjne, zapewniające bezpieczne i spokojne jej przebycie turyście o dowolnym poziomie umiejętności i doświadczenia.
Szlakowy – osoba siedząca w kajaku z przodu.
Szyk płynięcia – ustalony porządek płynięcia kajaków na spływie kajakowym.
Szyk płynięcia dowolny – osady płyną między osadą prowadzącą a zamykającą spływ, w dowolnej kolejności. Przestrzegamy zasady, że osada prowadząca płynie pierwsza, a zamykająca ostatnia.
Szyk płynięcia zwarty – kajaki płyną w odległości ok. 15 m jeden za drugim.
Szypoty – odcinki rzeki z wystającymi z wody na całej szerokości kamieniami i innymi przeszkodami, także wystające z wody kamienie.
Trasa spływu – ustalona z góry przez organizatora spływu kajakowego ścieżka, szlak po rzece lub innym akwenie wodnym, z zaplanowanymi atrakcjami i niespodziankami.
Tratwa – grupa złączonych burtami kajaków, spławiająca się z nurtem, częsty obrazek na spływach rekreacyjnych.
Trawers – manewr polegający na szybkim przejściu w poprzek nurtu wykorzystując jego siłę.
Trudność szlaku kajakowego – warunki występujące na danej rzece: szybkość nurtu, bystrza, progi, zakręty itd., mierzone międzynarodową skalą.
Uciążliwość szlaku kajakowego – stosunek czasu potrzebnego do opuszczenia kajaka i pokonania przeszkód do czasu płynięcia, mierzony sześciostopniową skalą.
Uskok – połączenie bystrz, progów, odwojów, szypotów, wirów, charakteryzujące się znacznym obniżeniem zwierciadła wody.
Warkocz – fragment szybkiego nurtu za przewężeniem bystrza. Wbrew pozorom właśnie tam należy płynąć.
Wejście do cofki – manewr pozwalający na zatrzymanie się w cofce.
Wiosło – urządzenie służące do napędzania kajaka, składające się z drążka i piór. Najpopularniejsze wiosła są wykonane z drewna, tworzyw sztucznych lub lekkich stopów. Wiosło może być proste (kąt skrętu piór 0 stopni) lub skrętne. Wiosłowanie tym ostatnim wymaga przekręcania nadgarstka.
Wyjście na nurt – element techniki pozwalający na bezpieczne i skuteczne dostanie się na nurt.
Zakręt – zmiana kierunku rzeki pod kątem 45-135 stopni.
Zapora (tama) – budowla nawodna spiętrzająca wodę powyżej 5 metrów. Niemożliwa do przepłynięcia w żadnej sytuacji i wymagająca przenoski.
Zwałki – przeszkody w korycie rzeki pokonywane bez wysiadania z kajaka. Naturalne (zwalone pnie drzew, gałęzie, żeremia bobrowe), bądź sztuczne (kładki, mostki, naniesione przez rzekę śmieci).
Zwara – charakterystyczny ślad na powierzchni wody w kształcie falującej litery V zwróconej rozwarciem w dół rzeki, wywołany ostrą, sterczącą przeszkodą, np. kołek, spiczasty kamień, dochodzącą w pobliże lustra wody lub nawet je przekraczającą.
Zwałkowe kajakarstwo – pływanie kajakiem po rzekach z dużą ilością „zwałek”.
Wybierasz się na spływ kajakowy na Wkrę? Masz pytania, wątpliwości? Zapraszamy do bezpośredniego kontaktu z naszą wypożyczalnią kajaków Przystań Kaja-Sobieski nad Wkrą, tel. 505 501 767, mail