Kajakarstwo to nie tylko popularna forma rekreacji, ale również dynamiczna i pełna emocji dyscyplina sportowa, która od lat przyciąga uwagę na igrzyskach olimpijskich. Dla wielu z nas spływy kajakowe są idealnym sposobem na relaks i kontakt z naturą, jednak w wersji olimpijskiej kajakarstwo nabiera dodatkowego emocjonującego i widowiskowego wymiaru.
Krótka historia kajakarstwa na igrzyskach olimpijskich
Jako dyscyplina pokazowa kajakarstwo pojawiło się na igrzyskach olimpijskich już w 1924 roku w Paryżu. Do programu igrzysk włączone zostało jednak dopiero 12 lat później, czyli w 1936 roku w Berlinie. Do zawodów przystąpiło wówczas 119 zawodników, wyłącznie mężczyzn, z 19 krajów. Rozegrano wyścigi na dystansach 1000 i 10 000 metrów, a klasyfikację medalową wygrali reprezentanci Austrii.
Kajakarstwo na igrzyskach szybko zdobyło popularność, a z każdym kolejnym olimpijskim cyklem przybywało nowych konkurencji.
Jednym z przełomowych momentów w historii olimpijskiego kajakarstwa było wprowadzenie konkurencji kobiet w 1948 roku podczas igrzysk w Londynie. Wcześniej dyscyplina ta była zarezerwowana wyłącznie dla mężczyzn. Do zawodów w Londynie przystąpiło 100 mężczyzn i 10 kobiet – 10 zawodniczek z 10 państw. Jedyną konkurencją, w której startowały, były zawody w kajakarstwie klasycznym (K1) na dystansie 500 m, które wygrała Dunka – Karen Hoff.
W latach 70. XX wieku kajakarstwo stało się jeszcze bardziej ekscytujące dzięki wprowadzeniu slalomu kajakowego. Debiut tej konkurencji miał miejsce na igrzyskach w Monachium w 1972 roku. Kajakarze musieli pokonać trudne przeszkody na sztucznym torze w Augsburgu. To pierwsza konstrukcja tego typu. Co ciekawe, zespół z NRD, aby przygotować się do igrzysk, zbudował potajemnie kopię toru na rzece Zwickauer Mulde w Zwickau. Treningi były tak udane, że wioślarze z Niemiec Wschodnich zgarnęli wszystkie cztery złote medale olimpijskie w slalomie kajakowym, co było jedynym takim wydarzeniem w historii.
Ze względu na koszty budowy sztucznych torów i zaopatrywania ich w wodę w kolejnych czterech letnich igrzyskach zabrakło slalomu kajakowego. Powrócił wraz z Igrzyskami Olimpijskimi w Barcelonie w 1992 roku i od tego czasu pojawia się już na wszystkich.
W 2024 roku, dokładnie po 100 latach, letnie igrzyska znów wracają do Paryża. Kiedy kajakarstwo pojawiło się jako dyscyplina olimpijska rozgrywano 9 konkurencji. W kolejnych igrzyskach raz ich przybywało, raz ubywało. Od 1984 do 2020 roku ustaliła się liczba 12 konkurencji w kajakarstwie klasycznym i 4 w kajakarstwie górskim. W Paryżu w 2024 roku nastąpią drobne zmiany i będzie to 10 konkurencji w kajakarstwie klasycznym i 6 w kajakarstwie górskim. Oprócz dobrze znanych sprintów i slalomów pojawi się nowość – kajakowy cross. Więcej o tej konkurencji piszemy niżej.
Olimpijskie konkurencje kajakarskie
Na igrzyskach olimpijskich rywalizuje się w kilku różnych konkurencjach, które różnią się między sobą stylem, rodzajem sprzętu oraz techniką.
Kajakarstwo klasyczne – sprint
W kajakarstwie klasycznym, zwanym także regatowym, rozgrywane jest kilka konkurencji na dystansach 200, 500 i 1000 metrów. Zawodnicy używają kajaków (K) i kanadyjek (C).
Kajakarze korzystają z lekkich, aerodynamicznych kajaków, które pozwalają na osiąganie dużych prędkości. Zawodnicy i zawodniczki ścigają się w kajakach jednoosobowych (K-1), dwuosobowych (K-2) oraz czteroosobowych (K-4). Kluczowa jest tu technika wiosłowania, a o sukcesie decydują synchronizacja ruchów, siła i wytrzymałość. Zawody przyciągają widzów swoją dynamiką i zaciętą rywalizacją na wysokich prędkościach.
W kanadyjkach zawodnicy i zawodniczki klęczą na jedno kolano i używają wiosła z jednym piórem, tzw. pagaja. Rozgrywane są konkurencje w kanadyjkach jednoosobowych (C-1) i dwuosobowych (C-2).
Kajakarstwo górskie – slalom
Poza zawodami w kajakarstwie klasycznym na igrzyskach olimpijskich rozgrywany jest także slalom – konkurencja kajakarstwa górskiego. Rywalizują w niej zarówno zawodnicy w kajakach (C-1), jak i kanadyjkach (K-1).
Slalom przenosi nas na rwące, górskie rzeki lub, najczęściej, specjalnie skonstruowane tory wodne. Zadaniem zawodników jest jak najszybsze pokonanie trasy z bramkami, które są rozmieszczone na całej jej długości. Bramki mogą być zarówno „zielone” (do pokonania w dół toru, z prądem), jak i „czerwone” (do pokonania pod prąd).
Slalom wymaga nie tylko szybkości, ale przede wszystkim precyzji i umiejętności radzenia sobie z nieprzewidywalnymi prądami wodnymi. Zawodnicy muszą mieć doskonałe wyczucie równowagi i kontrolę nad kajakiem lub kanadyjką, aby unikać błędów, które mogą skutkować dodatkowymi karami czasowymi.
Kajakowy cross
Jedną z największych nowości w programie kajakarstwa na igrzyskach w Paryżu będzie debiut kajakowego crossu (KX-1), dyscypliny powstałej w 2015 roku. Startują w niej zarówno mężczyźni, jak i kobiety.
Na czym polega kajakowy cross?
Czworo zawodników w kajakach ześlizguje się jednocześnie z rampy umieszczonej ok. 2 m nad wodą. Podobnie jak w przypadku tradycyjnego slalomu manewrują na wodnym torze przeszkód składającym się z odpowiednio rozmieszczonych bramek – pokonują je w górę i w dół toru, czyli zarówno pod prąd jak i z nurtem. Dozwolone jest dotykanie bramek, jednak ominięcie którejkolwiek z nich oznacza dyskwalifikację. Dodatkowo, w ściśle określonym miejscu, zawodnicy muszą wykonać pełen obrót kajakiem o 360°, czyli tzw. eskimoskę.
Kayak cross jest sportem kontaktowym. W slalomie zawodnicy płyną indywidualnie, zmagając się jedynie z czasem. W crossie ścigają się też ze sobą. Wymaga to od nich nie tylko precyzyjnej techniki, ale także szybkich reakcji na zachowanie pozostałych zawodników i sprytu w manewrowaniu na rwącej wodzie, by ich wyprzedzić. Dodaje to rywalizacji widowiskowości i nieprzewidywalności.
Bohaterowie zmagań kajakarskich
Kajakarstwo olimpijskie ma swoje ikony i legendy, które na zawsze zapisały się w historii tego sportu. Przypomnijmy kilka z nich.
Birgit Fischer (Niemcy) – uznawana za jedną z najlepszych kajakarek w historii. Wystąpiła w sześciu igrzyskach – od Moskwy w 1980 roku do Aten w 2004 – z każdych przywoziła co najmniej jeden medal. Łącznie zdobyła ich 12 – 8 złotych i 4 srebrne. Fischer rozpoczęła swoją karierę w wieku 18 lat reprezentując wówczas NRD, i zakończyła ją jako 42-latka już w barwach zjednoczonych Niemiec, co czyni ją najdłużej startującą olimpijką w kajakarstwie.
Danuta Kozák (Węgry) – wielokrotna medalistka olimpijska. Zdobyła 6 złotych medali, w tym trzykrotnie triumfowała na igrzyskach w Rio de Janeiro 2016. Jest jedną z najbardziej utytułowanych kajakarek w historii.
Karen Hoff (Dania) – pierwsza kobieta, która zdobyła złoty medal w kajakarstwie, triumfując na igrzyskach w Londynie w 1948 roku w konkurencji K-1 500 m. Jej zwycięstwo otworzyło drzwi dla przyszłych pokoleń kobiet w kajakarstwie olimpijskim.
Tony Estanguet (Francja) – trzykrotny złoty medalista w slalomie kanadyjkowym (C-1). Triumfował na igrzyskach w Sydney 2000, Atenach 2004 i Londynie 2012. Jest jedynym kajakarzem, który zdobył trzy złote medale w tej konkurencji. Obecnie jest Szefem Komitetu Organizacyjnego paryskich igrzysk.
Ian Ferguson (Nowa Zelandia) – jeden z najwybitniejszych nowozelandzkich olimpijczyków w historii. Zdobył w sumie pięć medali, w tym cztery złote. Triumfował na igrzyskach olimpijskich w Los Angeles w 1984 roku oraz w Seulu w 1988 roku. W Los Angeles Ferguson zdobył trzy złote medale w konkurencjach K1 500 m, K2 500 m i K4 1000 m, a także srebrny medal w K2 1000 m. W Seulu w 1988 roku do swojego dorobku dodał jeszcze jedno złoto w K2 500 m.
Josefa Idem (Włochy) – choć swoją karierę sportową rozpoczęła w Niemczech, to największe sukcesy odnosiła reprezentując Włochy. Idem uczestniczyła w ośmiu igrzyskach olimpijskich, co samo w sobie jest rekordem. Zdobyła w sumie pięć medali olimpijskich: jeden złoty, dwa srebrne i dwa brązowe. Jej największy triumf miał miejsce na igrzyskach w Sydney w 2000 roku, gdzie zdobyła złoty medal w konkurencji K1 500 m. Ostatni medal – srebrny – zdobyła na igrzyskach w Pekinie w 2008 roku, mając 44 lata.
Michal Martikán (Słowacja) – jeden z najbardziej utytułowanych kajakarzy w historii olimpijskiego kajakarstwa górskiego. Zdobywał medale na pięciu kolejnych igrzyskach, co jest niezwykłym osiągnięciem w tej wymagającej dyscyplinie. Swoją olimpijską przygodę rozpoczął w 1996 roku w Atlancie, gdzie jako zaledwie 17-latek zdobył złoty medal w konkurencji C-1 slalom. Jego niesamowita technika i precyzja przyniosły mu kolejne sukcesy: srebrny medal w Sydney w 2000 roku, złoty w Atenach w 2004, brązowy w Pekinie w 2008 oraz kolejny brązowy w Londynie w 2012.
Polskie sukcesy w kajakarstwie olimpijskim
A jak powodziło się naszym reprezentantom? Pierwszy raz w kajakarstwie wystartowali już na igrzyskach w Berlinie w 1936 roku. Marian Kozłowski z Antonim Bazaniakiem rywalizowali w wyścigu K-2 na 10 000 m. Polska osada zajęła wówczas 11. miejsce, na 12 startujących.
Na pierwszy olimpijski sukces czekaliśmy aż do roku 1960. Wtedy to podczas Igrzysk Olimpijskich w Rzymie Daniela Walkowiak zdobyła pierwszy dla Polski brązowy medal w wyścigu jedynek (K-1) na 500 m.
Kolejny sukces to rok 1972 i Igrzyska w Monachium, z których do kraju brązowy medal przywieźli Rafał Piszcz i Władysław Szuszkiewicz startujący w K-2 1000 m.
Pierwszy srebrny medal olimpijski dla Polski to rok 1976. Wtedy to podczas letnich Igrzysk Olimpijskich w Montrealu nasz duet męski – Andrzej Gronowicz, Jerzy Opara – zdobył drugie miejsce na dystansie 500 metrów. Kolejny srebrny medal na tym samym dystansie zdobyła dwójka Marek Dopierała i Marek Łbik na Igrzyskach Olimpijskich w 1988 roku w Seulu.
Pierwszy srebrny medal w kajakarstwie kobiet wywalczyły Aneta Konieczna i Beata Mikołajczyk. Na Igrzyskach Olimpijskich w 2008 roku w Pekinie panie ukończyły na drugim miejscu spływ na dystansie 500 metrów.
Kajakarstwo jest jedyną dyscypliną, która nieprzerwanie od igrzysk w Seulu w 1988 roku dostarcza medali polskiej reprezentacji. W sumie polscy kajakarze w dotychczasowych startach zdobyli 22 medale – 8 srebrnych i 14 brązowych. Czy w Paryżu będzie historyczne złoto?
Kajakarstwo na Igrzyskach Olimpijskich w Paryżu 2024
Zawody kajakarskie na Igrzyskach Olimpijskich w Paryżu odbędą się w dniach 27 lipca-10 sierpnia. Rozegrane zostaną na nowoczesnym obiekcie w Vaires-sur-Marne, 30 km od Paryża, w pobliżu lotniska Paryż-Roissy-Charles de Gaulle i… Disneylandu.
Medale zostaną rozdane w szesnastu konkurencjach. Od 27 lipca do 5 sierpnia kobiety i mężczyźni rywalizować będą w kajakarstwie górskim. Od 6 do 10 sierpnia program igrzysk zakłada zmagania w kajakarstwie klasycznym.
Dzisiaj kajakarstwo to nie tylko widowiskowa dyscyplina olimpijska, ale również sport, który inspiruje miliony ludzi na całym świecie do aktywności na wodzie. Na Igrzyskach Olimpijskich w Paryżu możemy być pewni, że kajakarze znowu dostarczą nam niesamowitych emocji i wrażeń, pokazując piękno i dynamikę tego sportu. Bez względu na to, czy jesteś fanem dynamicznych sprintów, czy zmagania się z żywiołem na rwącej rzece, znajdziesz coś dla siebie. Zapraszamy do śledzenia konkurencji kajakowych i trzymamy kciuki za naszych sportowców.